โดย ยส พฤกษเวช
ยาริดสีดวงมหากาฬ ขึ้นในลำคอเปื่อยก็ดี เป็นยอดขึ้นในคอก็ดี ให้แสบร้อนกินอาหารมิได้ เอาใบผักหนอก ๑ รากหญ้าคา ๑ ใบมหากาฬ ๑ ใบแพงพวยเทศ ๑ เกลือ ๑ ยาทั้งนี้เอาเสมอภาค ตำให้แหลดห่อผ้าแพร อมหายมามากแล้ว ตำรานี้ของพระอุดมญาณ
อนึ่ง เอาผลมะกรูด ๓ ผล ไพล ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ โกฐกรักกรา ๑ เอาเสมอภาคบดเป็นลูกกลอนกิน ๓ วัน แล้วจึงกินยากองนั้นไปเถิด เป็นยาคู่กันแล
ยาแก้โลหิตร้าย อันจะกลายเป็นริดสีดวง ท่านให้เอารากส้มกุ้ง ๘ บาท ผักแพวแดง ๒ บาท แก่นแสมทั้ง ๒ ตรีกฏุก ๑ สะค้าน มดยอบ ๑ สารส้ม ๑ เอาสิ่งละ ๑ บาท สำหรับอยู่ไฟไม่ได้ให้ขัดระดูวิเศษนักแล
ยาแก้บ้าดีเดือด บ้าเพื่อโลหิตเพื่อลม บ้าเงื่องบ้าเหงา บ้าเขลาเป็นทุกข์ บ้าทุขรำพึง บ้าพิกลจริตต่าง ๆ บางจำพวกก็ให้กลัวคน บางทีก็ร้องไห้ บางทีก็หัวเราะ บางทีให้คลั่งไคล้ดังพรายเข้าอยู่ เพราะโลหิตนั้นเข้าจับหัวใจ จึงให้เป็นบ้าต่างๆ ท่านให้ทำยานี้กิน เอาพริกล่อน ๔ บาท ขิงแห้ง ๑ ชั่ง กระเทียมดิบ ๑ ชั่ง ผลมะกรูด ๑๕ ผล ยานี้ให้ต้มด้วยน้ำมะพร้าวนาฬิเก ๓ ผล ต้มให้งวดกรองเอาแต่น้ำให้ได้แต่ ๒ ทะนานด้วยทะนาน ๑๐๘ ใส่น้ำผึ้งทะนาน ๑ ตั้งไฟกวนแต่พอสบกัน เสกด้วยพระอิติปิโส ให้ได้ ๑๐๘ จบ แล้วเอาพิมเสนปรุงลงแต่พอสมควร ถ้าคนบ้าไม่กิน ก็ให้เอาใส่ลงในข้าวปลาอาหารทั้งปวงให้กินให้ได้ ๓ มื้อ หายแล
ยาสังขไทย เอาสังข์เผา ๑ สลึง แก่นแสมทะเล ๒ สลึง เทียนดำ ๑ บาท ว่านน้ำ ๑ สลึง ผลสมอไทย ๑ บาท พริกไทย ๒ สลึง ขิงแห้ง ๒ สลึง ดีปลี ๒ สลึง เปลือกตาเสือ ๒ สลึง เปลือกสะท้อน ๒ สลึง รากทนดี ๑ บาท ทำผงละลายสุรากิน ขับโลหิตอันพิกลนั้นให้ออกสะดวกดี
อนึ่ง เอามหาหิงคุ์ ๙ สลึง เทียน ๓ สลึง รากเจตมูลเพลิง ๕ สลึง เปล้าน้อย ๕ สลึง เปล้าใหญ่ ๕ สลึง สหัสคุณเทศ ๕ สลึง ผลผักกาด ๕ สลึง ใบกระวาน ๗ สลึง กานพลูบาทเฟื้อง สะค้านบาทเฟื้อง ช้าพลูบาทเฟื้อง ขิงแห้งบาทเฟื้อง รากจิงจ้อใหญ่บาทเฟื้อง ว่านน้ำบาทเฟื้อง ว่านหางช้างบาทเฟื้อง พริกล่อนเท่ายาทั้งหลาย ทำผงอาน้ำใบกะเม็งเป็นกระสายยา ละลายน้ำผึ้งรวงกิน ถ้าจะแก้ละลายน้ำส้มซ่ากิน แก้ลมจับหัวใจให้มืดมัวฟุ้งซ่าน ละลายด้วยน้ำดอกไม้ปรุงพิมเสน ถ้าหาและมิได้ ให้กระวนกระวายผอมแห้งไป ละลายน้ำมะงั่ว ถ้าเมื่อยในกระดูก ละลายน้ำใบกะเม็งปรุงการบูร ถ้าตัวร้อนละลายน้ำซาวข้าวกิน ถ้าหนาวละลายน้ำขิงน้ำข่า เอาดีงูแทรกกินหาย ถ้าปวดศีรษะละลายน้ำขิงแทรกแมงมุมตายซาก ๓ ตัว ทาหน้าผากกระหม่อม ถ้ารุโลหิตละลายน้ำใบว่านหางช้างแทรกมูลหนูพุกสลึงหนึ่งอุ่นไฟให้ร้อนทาหน้าผากหาย ถ้าเป็นป่วงเอาหูกระแชงต้มละลายยานี้กินหาย ถ้าลงท้องละลายสุรากินหาย ถ้าท้องผูกพรรดึกละลายน้ำมะขามเปียก ถ้ากินข้าวิได้ละลายน้ำบอระเพ็ด ถ้าเจ็บบั้นเอวเอาไผ่สีสุกต้มด้วยน้ำท่า เคี่ยวให้งวดละลายยานี้กินหาย ถ้าจะกินไปทุกวันให้ละลายน้ำผึ้ง เป็นลูกกลอนหนักสลึงหนึ่ง จะให้เจริญธาตุทั้ง ๕ ให้บริบูรณ์ ยานี้เป็นมหาวิเศษนัก ถ้าผู้ใพบให้เร่งทำกินให้จงได้เถิด ได้ทำมามากแล้ว
ยาผายโลหิตพิษฝีในมดลูก เอาใบมะกา ๑ ใบมะขาม ๑ ใบส้มป่อย ๑ ฝักราชพฤกษ์ ๑ ใบตองแตก ๑ ผลคัดเค้า ๑ เอาเสมอภาคต้ม ๓ เอา ๑ แล้วปรุง ๑ สลึง ยาดำ ๑ สลึง กินแต่พอกำลัง ผายแก้โลหิตพิษฝีในท้อง ฝีในมดลูกอันเจ็บนั้นหายแล
อนึ่ง เอาผลขี้กาแดงผล ๑ ผ่า ๔ ซีกทิ้งเสียซีก ๑ ขมิ้นอ้อย ๓ ท่อน บอระเพ็ด ๓ ท่อน ต้มด้วยสุรากินแก้โลหิตอันขัดและฝีในมดลูกหายแล
อนึ่ง เอาดีปลี ๑ รากช้าพลู ๑ รากเจตมูลเพลิงแดง ๑ สะค้าน ๑ พริกไทย ๑ ไพล ๑ ผิวมะกรูด ๑ ใบคนทีสอ ๑ เอาเสมอภาคทำผงละลายสุรากินแก้พิษโลหิตคับคั่งดีนัก มิให้กลายเป็นมานโลหิตและฝีได้เลย
อนึ่ง ยาดองสำหรับโลหิตเน่าร้าย อันขัดระดูนั้น ท่านให้เอาประดู่ส้ม ๔ บาท เทพธาโร ๒ บาท จันทน์หอม ๑ บาท สนเทศ ๔ บาท เปลือกอบเชย ๒ บาท ผลจันทน์ ๑ บาท ใบกระวาน ๑ บาท กานพลู ๑ บาท การบูร ๑ บาท รากมะขาม ๑ บาท เปลือกตาเสือ ๑ บาท เปลือกสะท้อน ๑ โลดทะนง ๑ เปลือกมะยมตัวผู้ ๒ สลึง มะไฟเดือนห้า ๑ บาท เอื้องเพ็ดม้า ๑ บาท สมอร่องแร่ง ๑ บาท แก่นแสมสาร ๑ บาท แก่นแสมทะเล ๑ บาท ใช้แช่ด้วยสุรา ๕ ทะนาน ฝังข้าวเปลือกไว้ ๓ วัน พลีจงดีกินแต่พอกำลัง ขับโลหิตเน่าดังน้ำคาวปลาดังน้ำล้างเนื้อหายสิ้นแล
ยาแก้โลหิตระดูแห้งไป หญิงใดมีระดูมาแล้วโลหิตนั้นกลับหายแห้งไม่มีมาตาประเวณีหญิงนั้นไปทุกข์สัตว์ เบาให้ขัดที่หัวเหน่า หาแรงมิได้ เสียดสีข้าง บางทีให้จุกอกขึ้นมา ครั้นนวดก็ค่อยสบายแล้วกลับมาเป็นเล่า หลายครั้งหลายที จึงให้กลายเป็นฝีในมดลูก ลางทีก็กลายเป็นลมก้อน ลมเถา โรคนั้นว่า กระษัยดานเถา ท่านแต่งยานี้ไว้สำหรับผู้หญิง ด้วยว่าจะถึงซึ่งความตายเพราะโลหิตนั้น ท่านให้เอาน้ำข่าจอก ๑ น้ำขิงจอก ๑ น้ำไพลจอก ๑ น้ำผักเสี้ยนจอก ๑ น้ำมะนาวจอก ๑ พริก ๑ ขิง ๑ ดีปลี ๑ บดปรุงใส่ถ้วยตั้งในปากหม้อลงข้าวให้ร้อนแล้วเอาเหล็กสรรพคุณเผาไฟให้แดง แล้วใส่ลงในน้ำย่านั้นให้ได้ ๓ หน เสกด้วย สักกัตวา ๓ จบ แล้วจึงเสกด้วย (ปุปผํสาอุป ปชชติ) ตามกำลังวัน แล้วจึงกินเถิด ดีนักแลยาขับโลหิต เอาผลกระวาน ๑ หัวแห้วหมู ๑ เทพธาโร ๑ ขิงแครง ๑ หัวอุตพิด ๑ ขิง ๑ กระเทียม ๑ ข่า รากสะแก ๑ ขมิ้นชัน ๓ หัว รากหนามแดง ๑ รากกรด ๑ รากพุดนา ๑ ทำเป็นผงละลายน้ำผึ้งกินขับโลหิตยากดีนักแล
ยาดองสำหรับอยู่ไฟไม่ได้ ย่อมให้อาเจียน กินเผ็ดกินร้อนไม่ได้ แก้ไปถึงมุตกิดมุตฆาตด้วย เอารากส้มกุ้ง ๑ สลึง ยาข้าวเย็น ๑ สลึง เจตมูลเพลิง ๒ สลึง มะแว้งทั้งสองสิ่งละ ๑ สลึง ตรีผลา ๑ ตรีกฏุก ๑ สิ่งละ ๒ สลึง รากช้าพลู ๑ สลึง รากเสนียด ๔ สลึง สมุลแว้ง ๑ สลึง ขมิ้นเครือ ๑ สลึง เทียนดำ ๒ สลึง เทียนขาว ๒ สลึง ผลจันทน์ ๑ สลึง ผลเอ็น ๑ สลึง จันทน์ทั้งสองสิ่งละ ๑ สลึง แช่สุราฝังข้าวเปลือกไว้ ๓ วัน กินหายแล
อนึ่ง เอาแก่นขี้เหล็ก ๑ เปลือกทองหลางใบมน ๑ รากฝ้ายเทศ ๑ ต้มกินวิเศษนักแล ได้ใช้มาแล้วอย่าสนเท่ห์เลย
ยาแก้ระดูอยู่ไฟไม่ได้เลย เอาสน ๑ แก่นแสมสาร ๑ พริกไทย ๑ รากเจตมูล ๑ เทียนดำ ๑ สารส้ม ๑ เอาเสมอภาคแช่สุรากินดีนักแล
ยาแก้ระดูไม่สะดวก เอาหญ้าไซกำมือ ๑ พริก ๓๓ เม็ด กระเทียม ๓ หัว ขิง ๑ ดีปลี ๑ บดละลายน้ำสุรากินดีนัก แก้โลหิตแก้ริดสีดวงหายแล
อีกขนานหนึ่ง เอาพริกไทย ๑ เฟื้อง ไพล ๑ สลึง แก่นแสมทะเล ๑ เฟื้อง บดละลายสุรา กินแก้โลหิตขัด ๔ เดือน ๕ เดือน ก็ออกแล
ยาแก้โลหิตจับหัวใจให้คลั่ง ถ้าจะแก้เอาแก่นแสมทะเล ๑ แก่นปรู ๑ แก่นมะขาม ๑ ฝักส้มป่อย ๑ มูลโคข้างพ้อม ๑ ยาทั้งนี้เอาสิ่งละ ๑ บาท ดองสุราไว้ ๓ คืน กินแก้โลหิตอันแห้งกรังอยู่ ๓ ปี ออกมาแล
ยาชำระโลหิต ท่านให้เอาตาอ้อยแดง ๑๒ บาท ใบมะนาว ๘ บาท ดีปลี ๔ บาท น้ำส้มสายชู ๔ จอก น้ำใบมะขามเคี้ยว ๔ จอก ผ้ากรองจนหมด เอาส่วน ๑ น้ำท่า ๓ ส่วน ต้ม ๔ เอา ๑ ใส่เกลือแต่พอสมควร กินเช้าเย็น เป็นอัตรากินไปถึง ๓ หม้อ ๔ หม้อ ถ้าเติมทีหนึ่งอย่ากินเลย ให้ต้มเอาใหม่ กินไปถึงวันหนึ่ง แล้วจึงให้ชำระด้วยยาประจุโลหิตอีกเล่า จงให้กินยาขับโลหิตเน่าร้ายให้ออกจงสิ้นเชิงแล้ว ให้นัตถุ์ยาแก้โลหิตนั้นต่อไปแล้วจึงแก้ดีแก้ลมตามอันดับกันเถิด
ยาสำหรับปลูกโลหิต เอาตาอ้อยแดง ๑ ใบมะนาว ๑ น้ำส้มสายชู ๓ ส่วน เอาน้ำท่าส่วน ๑ ต้มให้งวดกินเช้าค่ำ ถึง ๔ หม้อ แล้วจึงชำระอีกเล่า จึงให้กินยาขับโลหิตร้ายเสียจึงคลาย ถ้ากินยาขับโลหิตเข้าไปแล้วไซร้ โลหิตแห้งไปขับไม่ออกเลย ถ้าแพทย์ผู้ใดจะวางยาชำระล้างท้องเสียก่อน แล้วจึงให้แต่งยาปลูกไฟธาตุขึ้นให้ปกติแล้ว จึงบำรุงโลหิตขึ้นเถิดยาขับโลหิต เอาแก่นมะซาง ๑ แก่นมะหาด ๑ ฝักส้มป่อย ๑ ทองเครือ ๑ หัวมหากาฬ ๑ จันทน์แดง ๑ เอาเสมอภาคแช่สุราฝังข้าวเปลือกไว้ ๓ วัน เอาทองผูกคอหม้อไว้หนัก ๑ บาท จึงกินยานี้วิเศษนักแล
ยาขับโลหิต เอาเบญจขี้เหล็กทั้ง ๕ ผลสมอทั้ง ๓ ผลมะขามป้อม ๑ เอาแต่เนื้อ เอาตรีกฏุกสิ่งละ ๒ บาท สารส้ม ๒ สลึง น้ำประสานทอง ๒ สลึง ผลสลอดทั้งเปลือกเอา ๘ เมล็ดต้ม ๔ เอา ๑ ตากแห้งแช่สุรากิน ขับโลหิตเน่าร้ายออกสิ้นเชิงแล
ยาขับโลหิต เอาแก่นมะซาง ๑ แก่นมะหาด ๑ ฝักส้มป่อย ๑ ทองเครือ ๑ หัวมหากาฬ ๑ จันทน์แดง ๑ เอาเสมอภาคแช่สุราฝังข้าวเปลือกไว้ ๓ วัน เอาทองผูกคอหม้อไว้หนัก ๒ บาท แล
ยาบำรุงโลหิต อนึ่ง เอาผลจันทน์ ๒ สลึง ดอกจันทน์ ๒ สลึง ดอกบุนนาค ๒ สลึง กานพลู ๒ สลึง ใบกระวาน ๑ บาท เทียนดำ ๑ สลึง โกศสอเทศ ๒ สลึง พริกไทย ๒ บาท ขิงแห้ง ๒ บาท ดีปลี ๒ บาท อบเชยเทศ ๒ สลึง ยาทั้งนี้ทำผงละลายน้ำผึ้งเป็นลูกกลอน กินเป็นยาบำรุงโลหิต ถ้าโลหิตกรังก็ดี เน่าเป็นน้ำชานหมากก็ดี เป็นดังน้ำมะขามเปียก เอาน้ำตาลทรายรำหัดกินหายแล
 |
| ยาบำรุงโลหิต บำรุงหัวใจ |
เดือน ๕, ๖, ๗, ๙ เป็นบ้าเพื่อโลหิต เดือน ๙, ๑๐, ๑๑, ๑๒ เป็นบ้าเพื่อลม เดือน ๑, ๒, ๓, ๔ เป็นบ้าเพื่อเสมหะ
ยาขับโลหิตหลังคลอด ถ้าคลอดบุตรนั้นขัดขวางอยู่ ให้เอากระเทียม ๑ มหาหิงคุ์ ๑ ยาดำ ๑ รง ๑ พริก ๑ ขิง ๑ ประสมกันบดละลายสุรากินโลหิตออกดีนัก
ยาเจียระไนเพชร แก้โลหิตพิการ แก้ลมจับหัวใจ ท่านให้เอาผลช้าพลู ๑ ผลจันทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ ดีปลี ๑ ยาทั้งนี้เอาสิ่งละ ๑ บาท เทียนดำ ๒ บาท เมล็ดโหระพาต้น ๒ บาท สะค้าน ๒ บาท ผักแพวแดง ๔ บาท สหัสคุณเทศเท่ายาทั้งหลายหนัก ๑๙ บาท ทำเป็นผงรำหัดการบูร ละลายน้ำร้อนก็ได้ ให้กินแก้สรรพลมทั้งปวงก็ได้ แก้โลหิตเน่าร้าย ถ้าคลอดบุตรก็ดี อยู่ไฟไม่ได้ก็ได้ จะกลายเป็นริดสีดวงแห้ง เป็นฝีภายในมดลูก ถ้าผู้ใดได้กินยานี้หายแล
ยาบวรนาภี แก้โลหิตเน่าร้าย แก้โลหิตเน่าร้าย อันขัดปัสสาวะ ขัดหัวเหน่า ให้จับขัดในท้องน้อยดังคลอดบุตร ให้ร้องครางอยู่ดังจะขาดใจตาย ท่านให้เอา เปลือกกุ่มบก ๑ ไพล ๑ ลำพันแดง ๑ รากอังกาบ ๑ สมอไทย ๑ สมอพิเภก ๑ ผลผักชีล้อม ๑ ผลผักชีลา ๑ รากพันงูแดง ๑ รากละหุ่งแดง ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ ข่า ๑ ตะไคร้หอม ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ ผลช้าพลู ๑ เมล็ดในราชพฤกษ์ ๑ รากผักโหมหิน ๑ ดีปลี ๑ สะค้าน ๑ เปลือกโลด ๑ ว่านเปราะ ๑ เทียนทั้ง ๕ โกฐทั้ง ๕ ยาสมุนไพรนั้นเอาสิ่งละ ๑ บาท เครื่องเทศนั้น ให้เอาสิ่งละ ๒ สลึง ทำผงละลายด้วยน้ำขิง น้ำข่า น้ำไพลกินเถิด
อีกขนานหนึ่ง เอาช้าพลู ๑ เมล็ดในฝักราชพฤกษ์ ๑ รากผักโหมหิน ๑ ดีปลี ๑ สะค้าน ๑ เปลือกโลด ๑ ว่านเปราะ ๑ เทียนทั้ง ๕ โกฐทั้ง ๕ และยาสมุนไพรนั้นเอาสิ่งละ ๑ บาท เครื่องเทศสิ่งละ ๒ สลึง ทำผงปั้นแท่งไว้ฝนด้วย น้ำข่า น้ำขิง น้ำไพลกินแก้โลหิตพิการ เป็นโรคต่างๆ นั้นแล
ยาต้มแก้พิษโลหิตกรังระดูอันขัดต่าง ๆ ให้เอาผักไห่ทั้งต้นทั้งรากทั้ง ๑ รากฟักข้าว ๑ รากขี้กาแดง
 |
| ยาแก้ระดูไม่ปกติ |
ยาอัษฏางคุลี ท่านให้เอาเปลือกผลเงาะ ๑ โกฐเขมา ๑ โกฐจุฬาลัมพา ๑ เทียนขาว ๑ เทียนเยาวภาณี ๑ ตรีกฏุก ๑ อาเสมอภาคทำผงละลายน้ำส้มซ่าก็ได้ กินหาย แก้ลมจับหัวใจ
ยาอัษฐังควุติ ท่านให้เอาเปลือกต้นเงาะ ๑ ตรีกฏุก ๑ โกฐกระดูก ๑ โกฐเขมา ๑ โกฐสอ ๑ โกฐพุงปลา ๑ เทียนทั้ง ๕ ชะเอมเทศ ๑ สมุลแว้ง ๑ เอาเสมอภาคทำผงละลายน้ำส้มซ่า กินแก้ระส่ำระสาย แก้สรรพลมริดสีดวง หอบไอ ผอมเหลือง แก้ลมจุกเสียด แก้ลมวิงเวียน แก้ลมทั้ง ๘๐ จำพวกหายแล
อีกขนานหนึ่ง เอาสหัสคุณเทศ ๑ มหาหิงคุ์ ๑ ว่านน้ำ ๑ รากเจตพังคี ๑ ข่าลิง ๑ รากผักโหมหิน ๑ โกฐทั้ง ๕ เทียนทั้ง ๕ เอาสิ่งละ ๒ สลึง กุ่มน้ำ ๑ ส่วน รากจิงจ้อ ๒ ส่วน แล้วจึงเอารากเจตมูลเพลิง ๙ ส่วน รากตองแตก ๑๐ ส่วน ทำเป็นผงละลายน้ำส้มซ่าก็ได้ น้ำผึ้งก็ได้ กินแก้สรรพโรค ให้กินข้าวได้ แก้อาเจียนลมเปล่า เป็นหืดไอ ให้สะอึก ให้บวม ๕ ประการ และลมตีขึ้น แก้ริดสีดวงทั้งปวงหายแล
ยาแก้โลหิตตกทางโยนี หิตนั้นร้ายนัก ลางทีออกสดๆ ลางทีเน่าออกมาดังน้ำคาวปลา ถ้าจะแก้เอาผลมะตูมแห้ง ๑ ใบคนทีสอ ๑ ผักเสี้ยนผี ๑ เอาเสมอภาคต้ม ๓ เอา ๑ กินหายแล
อาการและสรรพยาแก้โลหิตปกติโทษ ในที่นี้จะกล่าวปกติโลหิต อันบังเกิดแต่ก้อนหทัยนั้นก่อนเป็นปฐม เมื่อจะบังเกิดนั้นกระทำให้จิตระส่ำระสาย ใจนั้นลอยไปและให้เพ้อบ่นไป หาสติมิได้ มักให้ขึ้งโกรธเป็นกำลัง ต่อมีระดูมาแล้วจึงคลาย
ยาเกสราทิคุณ แก้โลหิตปกติโทษดวงหทัย เอาโกฐทั้ง ๕ เทียนทั้ง ๕ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ จันทน์ทั้ง ๒ กฤษณา ๑ กระลำพัก ๑ อบเชยเทศ ๑ ขมิ้นเครือ ๑ แก่นสน ๑ สักขี ๑ ชะลูด ๑ สมุลแว้ง ๑ ดอกจำปา ๑ ดอกกระดังงา ๑ ดอกมะลิ ๑ ดอกพิกุล ๑ เกสรบัวหลวง ๑ เกสรบุนนาค ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน เลือดแรด ๑ เบญจกูลสิ่งละ ๔ ส่วน ฝางเสน ๘ ส่วน ดอกคำฝอย ๑๖ ส่วน ตรีผลาตามพิกัด ต้มตามวิธีให้กินแก้โลหิตปกติโทษดวงหทัยนั้น หายวิเศษนัก
ยาอุดมโอสถ (น้อย) เอาโกศทั้ง ๕ เทียนดำ ๑ ลูกจันทน์เทศ ๑ จันทน์แดง ๑ จันทน์ขาว ๑ กฤษณา ๑ กระลำพัก ๑ อบเชยเทศ๑ สมุลแว้ง ๑ สน ๑ สักขี ๑ ชะเอมเทศ ๑ เปราะหอม ๑ สารพัดพิษ ๑ สมอเทศ ๑ สมอไทย ๑ เจตพังคี ๑ ว่านน้ำ ๑ บอระเพ็ด ๑ แห้วหมู ๑ เกสรบุนนาค ๑ เกสรสารภี ๑ ดอกพิกุล ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน สารส้ม ๔ ส่วน ดอกคำฝอย ๑๖ ส่วน ทำเป็นจุณบดทำแท่งไว้ละลายน้ำดอกไม้แทรกพิมเสน ให้กินแก้โลหิตปกติโทษอันบังเกิดแต่กองหทัยนั้นวิเศษนัก
ยาประทุมเกสรา แก้โลหิตปกติโทษอันบังเกิดแต่ขั้วดี เอาจันทน์ทั้ง ๒ อบเชยทั้ง ๒ กระดอม ๑ บอระเพ็ด ๑ แห้วหมู ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน โกศทั้ง ๕ บัวน้ำทั้ง ๕ สิ่งละ ๔ ส่วน เบญจกูลตามพิกัดต้มตามวิธี ให้กินแก้โลหิตปกติโทษอันบังเกิดแต่ขั้วดีนั้นกระทำให้สวิงสวายหายวิเศษนักแล
ยามหาทิพรส ท่านให้เอาโกฐทั้ง ๙ เทียนทั้ง ๗ เปราะหอม ๑ กระดอม ๑ แห้วหมู ๑ มะตูมอ่อน ๑ ตรีผลา ๑ จุกโรหินี ๑ ผลสารพัดพิษ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ อบเชยทั้ง ๒ สิ่งละ ๒ ส่วน ดอกสะเดา ๔ ส่วน ตรีกฏุกตามพิกัด บดทำแท่งแทรกพิมเสน ให้กินแก้โลหิตปกติโทษ อันบังเกิดแต่ขั้วดีนั้นหายแล
 |
| ยาแก้มดลูกพิการ |
ยาเทพรังษิต แก้พิษโลหิตอันบังเกิดแต่ผิวเนื้อ เอาโกศสอ ๑ โกศกระดูก ๑ โกศเชียง ๑ เทียนขาว ๑ เทียนดำ ๑ เทียนข้าวเปลือก ๑ จันทน์แดง ๑ จันทน์ขาว ๑ กฤษณา ๑ กระลำพัก ๑ ขอนดอก ๑ ใบสันพร้าหอม ๑ ใบพิมเสน ๑ ผักกระโฉม ๑ สิ่งละส่วน เปราะหอม ๒ ส่วน โกศหัวบัว ๖ ส่วน บดทำแท่งไว้ละลายน้ำดอกไม้แทรกพิมเสนให้กิน แก้พิษโลหิตอันบังเกิดแต่ผิวเนื้อนั้น หายวิเศษนักแล
ยาบัณฑิตพระพรหม เอาเปลือกโลด ๑ เปลือกมะเฟือง ๑ โลดทะนง ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ อบเชย ๑ ชะลูด ๑ สิ่งละส่วน ไพล ๑ กระชาย ๑ ตรีกฏุก ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน เกสรสารภี ๑ เกสรบุนนาค ๑ เกสรบัวหลวง ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน คำฝอย ๕ ส่วน ดอกพิกุล ๖ ส่วน ทำเป็นผง เอาน้ำเทียนดำต้มเป็นกระสายบดทำแท่งไว้ น้ำโคกกระสุนต้มแทรกพิมเสน ชะมด ให้กินแก้โลหิตปกติโทษ อันบังเกิดแต่ผิวเนื้อนั้นหายวิเศษนักแล
ยาอุดมโอสถ (ใหญ่) ท่านให้เอาดินประสิวขาว ๑ สารส้ม ๑ การบูร ๑ สิ่งละ ๑ ส่วน เถามวกทั้ง ๒ ขมิ้นอ้อย ๑ สักขี ๑ เถาวัลย์เปรียงแดง ๑ เถาหญ้านาง ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน โกฐทั้ง ๕ เทียนทั้ง ๕ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ จันทน์ทั้ง ๒ กฤษณา ๑ กระลำพัก ๑ อบเชย ๑ ชะลูด ๑ ตรีกฏุก ๑ สิ่งละ ๓ ส่วน ดอกจำปา ๑ ดอกกระดังงา ๑ ดอกบุนนาค ๑ ดอกพิกุล ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน เลือดแรด ๖ ส่วน ฝางเสน ๑๐ ส่วน คำฝอย ๒๔ ส่วน ตรีผลาตามพิกัด บดทำแท่งไว้ละลายน้ำดอกไม้แทรกชะมดพิมเสน ให้กินแก้โลหิตปกติโทษ อันบังเกิดแต่ผิวเนื้อนั้นหายวิเศษนักแล
ยาจักรพรรดิ์ แก้โลหิตปกติโทษ อันบังเกิดแต่เส้นเอ็น ขนานนี้ เอาโกฐทั้ง ๕ เทียนทั้ง ๕ สิ่งละส่วน ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ จันทน์ทั้ง ๒ กฤษณา ๑ กระลำพัก ๑ ชะลูด ๑ แก่นสน ๑ สมุลแว้ง ๑ ชะเอมทั้ง ๒ ดอกสารภี ๑ ดอกพิกุล ๑ รากระงับพิษ ๑ มะตูมอ่อน ๑ แก้วหมู ๑ แฝกหอม ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน แก่นประดู่ ๑ แก่นขี้เหล็ก ๑ แก่นราชพฤกษ์ ๑ แก่นมะเกลือ ๑ สิ่งละ ๕ ส่วน ขมิ้นเครือ ๑ เบญจกูล ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน เถาวัลย์เปรียง ๑๐ ส่วน ตรีผลาตามพิกัดทำเป็นจุณ เอาเลือดแรดต้มเป็นกระสาย บดทำแท่ง ไว้ละลายน้ำดอกคำต้มแทรกชะมด ๑ พิมเสน ๑ หญ้าฝรั่น ๑ ให้กินแก้โลหิตปกติโทษ อันบังเกิดแต่เส้นเอ็นนั้นหาย
ยาหิศรนิมิต เอาแก่นแสมทั้ง ๒ แก่นปรู ๑ แก่นมะหาด ๑ ฝักส้มป่อย ๑ สิ่งละส่วน ขมิ้นเครือ ๑ แก่นราชพฤกษ์ ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน ตรีผล ๑ พริกไทย ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน เถาวัลย์เปรียง ๕ ส่วน เถาวัลย์เหล็ก ๑๐ ส่วน เบญจกูล สิ่งละ ๑๒ ส่วน ดินประสิว ๑ สารส้ม ๑ แต่พอรำหัด เอาฝางเคี่ยว ๓ ส่วน ๑ เป็นกระสายยา ต้มตามวิธีให้กินแก้โลหิตปกติโทษอันเกิดแต่เส้นเอ็นนั้น
หายวิเศษนัก
ยาเทพนิมิต ท่านให้เอา โกศสอ ๑ โกศเชียง ๑ โกศเขมา ๑ โกศน้ำเต้า ๑ สมุลแว้ง ๑ อบเชย
 |
| ยาแก้มุตกิต |
ยาจิตรเกสร แก้โลหิตปกติโทษ อันเกิดแต่อัฐิ เอาดอกมะกรูด ๑ ดอกมะนาว ๑ ดอกพิกุล ๑ ดอกบุนนาค ๑ เกสรบัวหลวง ๑ เกสรสัตตบุษย์ ๑ ดอกชะลูด ๑ โกศทั้ง ๕ แก่นสน ๑ จันทน์ทั้ง ๒ กฤ๐ษณา ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน แก่นสะเดา ๑ แก่นปรู สิ่งละ ๔ ส่วน ดอกสะเดา ๕ ส่วน ตรีกฏุกตามพิกัด บดทำแท่งไว้ละลายน้ำฝางต้ม แทรกพิมเสนให้กิน แก้โลหิตปกติโทษ อันเกิดแต่อัฐืนั้นหายวิเศษนัก
ยาขจรทิพรส เอาโกฐจุฬาลำพา ๑ โกฐสอเทศ ๑ เทียนดำ ๑ เทียนแดง ๑ กานพลู ๑ จันทน์ทั้ง๒ ชะเอม ๑ สมอทั้ง ๓ พริกไทย ๑ ผลผักชี ๑ ผลมะขามป้อม๑ ผลมะแว้ง ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน ดอกจำปา ๘ ส่วน บดทำแท่งไว้ละลายน้ำเทียนดำต้มแทรกชะมด พิมเสน ให้กินแก้โลหิตปกติโทษ อันเกิดแต่อัฐินั้นหายวิเศษนัก
ยาแก้โลหิตอันเกิดแต่ในกองธาตุ ให้เอาสมุลแว้ง ๑ ก่นสน ๑ กฤษณา ๑ เปราะหอม ๑ อบเชย ๑ ชะเอมเทศ ๑ เจตพังคี ๑ ว่านน้ำ ๑ แห้วหมู ๑ รากมะแว้งทั้ง ๒ สิ่งละส่วน สมอพิเภก ๑ เจตมูลเพลิง ๑ ขิงแห้ง ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน สมอไทย ๑ สะค้าน ๑ พริกไทย ๑ สิ่งละ๘ ส่วน มะขามป้อม ๑ รากช้าพลู ๑ ดีปลี ๑ สิ่งละ ๑๒ ส่วน มะตูมอ่อน ๑๖ ส่วน กระเทียมสุก ๒๔ ส่วน
บดทำแท่งไว้ละลายน้ำกระเทียมต้มแทรกการบูร ให้กินแก้โลหิตอันเกิดแต่กองธาตุนั้นหายวิเศษนักแล
ยาแก้โลหิตอันเกิดแต่ในกองอาโป เอาโกฐทั้ง ๕ เทียนทั้ง ๕ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ มะตูมอ่อน ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน จันทน์แดง ๑ จันทน์ขาว ๑ ขิงแห้ง ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน พริกไทย ๘ ส่วน ดีปลี ๑๒ ส่วน ไพล ๕๗ ส่วน บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำมะนาวแทรกพิมเสน ให้กินแก้วิเศษโลหิต อันเกิดแต่กองอาโปธาตุนั้นหายแล
อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นขี้เหล็ก ๑ แก่นมะซาง ๑ แก่นกรันเกรา ๑ รากจิงจ้อ ๑ รากส้มป่อย ๑ ผลราชดัด ๑ รากกรุงเขมา ๑ เจตมูลเพลิง สิ่งละส่วน ๔ ส่วน สะค้าน ๘ ส่วน รากช้าพลู ๑๒ ส่วน มะตูมอ่อน ๑๖ ส่วน บดทำแท่งไว้ละลายน้ำกานพลูต้มแทรกพิมเสน ให้กินแก้วิเศษโลหิต อันเกิดแต่กองอาโปธาตุนั้นหายแล
ยาแก้โลหิตอันเกิดแต่ในกองเตโชธาตุ ถ้าจะแก้ให้เอาโกฐสอ ๑ โกฐกระดูก ๑ โกฐหัวบัว ๑ จันทน์ทั้ง ๒ กฤษณา ๑ กระลำพัก ๑ เทียนดำ ๑ ผลผักชี ๑ เมล็ดในมะนาว ๑ รากมะกล่ำทั้ง ๒ สิ่งละ ๔ ส่วน ผิวมะกรูด ๑ ว่านน้ำ ๑ สารส้ม ๑ เกลือมูตร ๑ สิ่งละส่วน สะค้าน ๑ สมอไทย ๑ สิ่งละ ๑๒ ส่วน บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำร้อนแทรกพิมเสน ให้กินแก้วิเศษโลหิต อันเกิดแต่เตโชธาตุนั้นหายวิเศษ
อีกขนานหนึ่ง เอาโกฐจุฬาลัมพา ๑ เทียนเยาวภาณี ๑ จันทน์ชะมด ๑ กานพลู ๑ รากสารพัดพิษ ๑ รากอัญชัน ๑ สารส้ม ๑ ดินประสิว ๑ สิ่งละส่วน สะค้าน ๔ ส่วน รากช้าพลู ๘ ส่วน เจตมูลเพลิง ๑๒ ส่วน บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำรากมะกล่ำเครือแทรกพิมเสน ให้กินแก้วิเศษโลหิต อันเกิดแต่กองเตโชนั้นหายวิเศษนักแล
อีกขนานหนึ่ง เอาโกฐสอ ๑ โกฐเขมา ๑ เทียนดำ ๑ เทียนขาว ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ มหาหิงคุ์ ๑ แห้วหมู ๑ ผลพิลังกาสา ๑ เกลือเทศ ๑ เกลือสินเธาว์ ๑ สิ่งละส่วน สะค้าน ๑ พริกไทย ๑ สมอไทย ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน รากช้าพลู ๑ ดีปลี ๑ มะขามป้อม ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน เจตมูลเพลิง ๑ ขิงแห้ง ๑ สมอพิเภก ๑ สิ่งละ ๑๒ ส่วน บดทำแท่งไว้ละลายน้ำข่าต้มแทรกการบูร ให้กินแก้วิเศษโลหิต อันเกิดแต่กองเตโชธาตุนั้นหายวิเศษนักแล
ยาแก้วิเศษโลหิตอันเกิดแต่กองวาโยธาตุ ถ้าจะแก้เอา เทียนดำ ๑ เทียนขาว ๑ เทียนข้าวเปลือก ๑ เทียนสัตตบุษย์ ๑ เทียนเยาวพาณี ๑ แก่นสน ๑ แห้วหมู ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน มหาหิงคุ์ ๓ ส่วน ขิงแห้ง ๘ ส่วน ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กานพลู สหัสคุณเทศ ๑ เปล้าน้อย ๑ สิ่งละ ๑ ส่วน ดีปลี ๔ ส่วน พริกไทย ๑๒ ส่วน เกลือสินเธาว์ ๑๖ ส่วน ทำเป็นจุณบดละลายน้ำส้มซ่า ให้กินหนัก ๑ สลึง แก้วิเศษโลหิตอันเกิดแต่กองวาโยธาตุนั้นแล
อีกขนานหนึ่ง เอาผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กานพลู ๑ ขมิ้นเครือ ๑ ดองดึง ๑ เบี้ยผู้เผา ๑ สิ่งละส่วน รากพันงูแดง ๑ เทียนดำ ๑ รากสลอดกินลง ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน ดีปลี ๑ รากช้าพลู ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน ขิงแห้ง ๑ เจตมูลเพลิง ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน พริกไทย ๑ สะค้าน ๑ สิ่งละ ๑๒ ส่วน เกลือสินเธาว์ ๑๖ ส่วน บดปั้นเป็นแท่งไว้ละลายน้ำร้อนแทรกพิมเสนให้กินแก้วิเศษโลหิตอันเกิดแต่กองวาโยธาตุนั้นหายแล
ยาแก้วิเศษโลหิตอันเกิดแต่กองวาตะ ขนานหนึ่งเอา เปลือกกุ่มบก ๑ เปลือกมะรุม ๑ ว่านน้ำ ๑ รากอังกาบ ๑ รากพันงูแดง ๑ รากละหุ่งแดง ๑ เปลือกโลด ๑ เมล็ดในราชพฤกษ์ ๑ เปราะหอม ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ ไพล ๑ สิ่งละ ๑ ส่วน หัวหญ้าชันกาด ๒ ส่วน กระวาน ๑ กานพลู ๑ สิ่งละ ๓ ส่วน ดีปลี ๑ มะขามป้อม ๑ รากช้าพลู ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน ขิงแห้ง ๑ สมอพิเภก ๑ เจตมูลเพลิง ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน พริกไทย ๑ สมอไทย ๑ สะค้าน ๑ สิ่งละ ๑๒ ส่วน มหาหิงคุ์ ๑๖ ส่วน บดทำแท่งไว้ละลายน้ำร้อน น้ำข่าแทรกพิมเสนการบูรให้กินแก้วิเศษโลหิตอันเกิดแต่กองวาตะสมุฏฐาน กระทำให้จุกเสียด ให้แตกนั้น หายวิเศษนักแล
ยาแก้วิเศษโลหิตอันเกิดแต่กองปัถวีธาตุ ถ้าจะแก้เอา สารส้ม ๑ ดินประสิวขาว ๑ ผลจันทน์เทศ ๑ เทียนดำ ๑ เทียนขาว ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ ไพล ๑ หอยสังข์เผา ๑ เกลือสมุทร ๑ แห้วหมู ๑ กระเทียม ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน พริกไทย ๑ ขิงแห้ง ๑ ดีปลี ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน เจตมูลเพลิง ๑ สะค้าน ๑ ช้าพลู ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน สมอไทย ๑ สมอพิเภก ๑ มะขามป้อม ๑ สิ่งละ ๑๒ ส่วน สมอเทศ ๑๖ ส่วน บดทำแท่งไว้ละลายน้ำร้อนแทรกพิมเสนให้กินแก้วิเศษโลหิต อันเกิดแต่กองปัถวีธาตุนั้นหายวิเศษดีนักแล
อีกขนานหนึ่ง เอาลำพัน ๑ สารพัดพิษ ๑ เมล็ดราชพฤกษ์ ๑ ดอกคำฝอย ๑ ฝางเสน ๑ รากพันงูแดง ๑ สิ่งละ ๑ ส่วน ตรีกฏุก ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน เจตมูลเพลิง ๑ สะค้าน ๑ ช้าพลู ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน สมอไทย ๑ สมอพิเภก ๑ มะขามป้อม ๑ สิ่งละ ๑๒ ส่วน รากจิงจ้อ ๑๖ ส่วน บดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำร้อนแทรกชะมดแทรกพิมเสนให้กินแก้วิเศษโลหิตอันเกิดแต่กองปัถวีธาตุนั้นหายวิเศษดีนักแล
อีกขนานหนึ่ง เอามหาหิงคุ์ ๑ ลำพัน ๑ ว่านน้ำ ๑ กระเทียม ๑ ไคร้หอม ๑ กระชาย ๑ สิ่งละ ๑ ส่วน เจตมูลเพลิง ๑ สะค้าน ๑ ช้าพลู ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน สมอไทย ๑ สมอพิเภก ๑ มะขามป้อม ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน พริกไทย ๑ ขิงแห้ง ๑ ดีปลี ๑ สิ่งละ ๑๒ ส่วน เปลือกกรันเกรา ๑๖ ส่วน บดทำแท่งไว้ละลายน้ำร้อนแทรกการบูร ให้กินแก้วิเศษโลหิตอันเกิดแต่กองปัถวีธาตุนั้น
 |
| ยาสตรีพฤกษเวช |
ยากำลังราชสีห์ ท่านให้เอากฤษณา ๑ กระลำพัก ๑ ขอนดอก ๑ โกฐสอ ๑ โกฐเชียง ๑ โกฐพุงปลา ๑ โกฐหัวบัว ๑ โกฐก้านพร้าว ๑ เทียนดำ ๑ เทียนแดง ๑ เทียนขาว ๑ เทียนข้าวเปลือก ๑ เทียนเยาวพาณี ๑ ดอกกระดังงา ๑ ดอกจำปา ๑ เกสรบัวขาว ๑ เกสรบุนาค ๑ เกสรบัวหลวง ๑ เกสรบัวแดง ๑ เกสรบัวขม ๑ เกสรบัวเผื่อน ๑ เกสรสัตตบงกช ๑ อบเชย ๑ สมุลแว้ง ๑ เถาวัลย์เปรียงแดง ๑ กำลังวัวเถลิง ๑ เถามวกทั้ง ๒ รากหญ้านาง ๑ ตรีกฏุก ๑ ฝางเสน ๑ เลือดแรด ๑ เอาสิ่งละ ๑ บาท ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กานพลู ๑ การบูร ๑ สิ่งละ ๒ สลึง ดอกคำไทย ๕ ตำลึง ทำเป็นจุณน้ำดอกไม้เป็นกระสาย บดทำแท่งไว้ ถ้าจะให้ชูกำลัง น้ำตาลกรวด พิมเสนรำหัดให้กิน ถ้าจะแก้โลหิต แก้ลมแก้เส้น ยาแก้สาธารณะโลหิตปกติโทษ ละลายน้ำผึ้ง พิมเสนรำหัดให้กินหายวิเศษนักแล
ยาแสนคำทิพ บำรุงโลหิต เอาโกฐ๙ทั้ง ๕ เทียนทั้ง ๕ ดอกคำทั้ง ๓ เลือดแรด ๑ สิ่งละ ๑ ส่วน สารส้ม ๑ แก่นแสมทะเล ๑ แก่นประดู่ ๑ ขมิ้นเครือ ๑ เถาวัลย์เปรียง ๑ แส้ม้าทะลาย ๑ กะทกรก ๑ สมุลแว้ง ๑ สิ่งละ ๕ ส่วน ครั่ง ๖ ส่วน หัวหญ้าชันกาด ๑ แห้วหมู ๑ ฝางเสน ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน เบญจกูลตามพิกัด ต้มตามวิธีให้กินบำรุงโลหิตทั้ง ๑๐ ประการ วิเศษนักแล
ยาประสะคัดเค้า เอาใบมะขาม ๑ ใบส้มป่อย ๑ ใบมะกา ๑ ฝักราชพฤกษ์ ๑ สิ่งละ ๑ ส่วน รากขี้กาทั้ง ๒ ยาดำ ๑ รงทอง ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน ผลคัดเค้า ๙ ส่วน ตำเอาน้ำใส่กระทะเคี่ยวให้ข้นจนปั้นได้ ให้กิน ๒ สลึง ละลายน้ำมะขามเปียกแทรกดีเกลือตามธาตุหนักเบาประจุโลหิต และขัดโลหิตขัดขังมิสะดวกกัดออกสิ้น แก้โลหิตนอนไฟมิได้ก็ดีและโลหิตเป็นแท่งอยู่ให้เสียด ให้คลั่งนั้นหายแล
ยาตรีจักร เอาใบเทียน ๑ ใบแก้ว ๑ ใบทับทิม ๑ สิ่งละกำมือ ๑ รากคัดเค้า ๑ รากจำปา ๑ สิ่งละ ๒ ตำลึง ข่า ๑ กระชาย ๑ สิ่งละ ๑ ตำลึง ฟางข้าวเมืองจีน ๑๐ บาท ดอกจำปา ๑ ตรีกฏุกตามพิกัด ต้มชูโลหิต ๑๐ ประการ ดีนักแล
ยามงคลโอสถ เอาโกฐทั้ง ๕ เทียนทั้ง ๕ ดอกคำ ๑ ฝางเสน ๑ ยาข้าวเย็น ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน ดอกบุนนาค ๑ ดอกสะเดา ๑ ดอกบัวหลวง ๑ จันทน์แดง ๑ จันทน์ขาว ๑ แก่นสน ๑ ชะลูด ๑ อบเชย ๑ แก่นแสมทั้ง ๒ แก่นขี้เหล็ก ๑ แห้วหมู ๑ สิ่งละ๘ ส่วน หอม ๑๒ หัว อ้อยแดงลำ ๑ เอาน้ำมะพร้าวนาฬิเกเป็นกระสาย ต้มกินบำรุงโลหิตดีนักแล
ยาแดงโลหิต ให้เอากระดาษแดง ๑ กระดาษขาว ๑ บุก ๑ กลอย ๑ อุตพิด ๑ ดองดึง ๑ ตรีกฏุก ๑ ข่า ๑ กระชาย ๑ กะทือ ๑ ไพล ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ ว่านน้ำ ๑ ใบว่านหางช้าง ๑ เจตมูล ๑ เปล้าทั้ง ๒ ส้มกุ้งทั้ง ๒ สิ่งละ ๑ บาท สารส้ม ๒ สลึง ดินประสิว ๒ สลึงเฟื้อง เกลือสินเธาว์ ๓ สลึง ดอกคำ ๒๒ บาท สลึงเฟื้อง มะกรูด ๑ มะนาว ๑ มะงั่ว ๑ ส้มซ่า ๑ สิ่งละผล ทำเป็นจุณบดละลายน้ำส้มสายชู ให้กินบำรุงโลหิตคับคั่งและริดสีดวงทั้งปวง ถ้างอกทางทวารหนักทวารเบาให้ฉาบรม ถ้าขึ้นนาสิกให้นัตถุ์ ถ้าขึ้นลำคอเป็นลำลาบไปกินเผ็ดร้อนมิได้ ให้แสบร้อนเป็นกำลัง ให้ทำตามวิธีเถิด
ยาโลหิตพินาศ เอาเทียนทั้ง ๕ ตรีกฏุก ๑ ตรีผลา ๑ จันทน์ทั้ง ๒ ดอกจำปา ๑ รากจำปา ๑ เปลือกคัดเค้า ๑ รากคัดเค้า ๑ เลือดแรด ๑ ฟางข้าวจ้าว ๑ สิ่งละ ๒ ส่วน ดอกคำทั้ง ๓ ฝางเสน ๑ เปลือกตาเสือ ๑ เปลือกพิกุล ๑ เปลือกมะซาง ๑ แช่ม้าทะลาย ๑ สิ่งละ ๔ เปลือกนนทรี ๖ ส่วน สารส้มกึ่งสาวน ดินประสิว ๑ เท่า ส่วนต้น เบญจกูลตามพิกัด ๓๕ ต้มตามวิธีให้กินขับโลหิตปกติโทษ ๕ ประการ อันขัดขังมิได้เดินเป็นปกติแล้วสำแดงอาการต่างๆ มีหอบและชักเป็นต้น มีจุกแดกเสียดเป็นที่สุด อันเกิดแต่ชาติจะละนะ และอาคันตุกะสิ่งหนึ่งสิ่งใดก็ดีและโลหิตมิได้มีตามกำหนด และหย่อนกว่ากำหนดก็ดี ขนานนี้อาจารย์เจ้ากล่าวสรรเสริญไว้ว่าวิเศษนักได้ใช้แล้ว ถ้าผู้ใดจะประกอบขึ้นให้บุคคลเกิดโลหิตโรคนั้นบริโภค ก็พึงให้พิจารณาในปกติโลหิตและทุจริตโลหิต สันนิจะโลหิต นั้นแม่นก่อนแล้ว จึงประกอบให้ต้องตามสมุฏฐานโรค ถ้าสมุฏฐานโรคธาตุระดูอันมีอยู่ในคัมภีร์มหาพิกัดนั้น จึงเสื่อมหายโดยเร็วยิ่งนักแล
ยาชาติเจริญ เอาโกฐทั้ง ๕ เทียนทั้ง ๕ กระลำพัก ๑ สมุลแว้ง ๑ จันทน์ทั้ง ๒ สิ่งละ ๑ ส่วน ตรีกฏุก ๒ ส่วน กะทือ ๑ ไพล ๑ ข่าตาแดง ๑ กระชาย ๑ ฝางเสน ๑ ตรีผลา ๑ ดอกสารภี ๑ ดอกพิกุล ๑ ผลคัดเค้า ๑ เลือดแรด ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน ดอกจำปา ๑ ดอกคำฝอย ๑ ใบเทียน ๑ ใบทับทิม ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน อ้อยแดง ๓ ปล้อง สารส้ม ๑ เท่าส่วนต้น เอาแต่ส่วน ๑ ดินประสิวขาว ๑ เท่าส่วนต้น เต็ม ๓๗ ต้มให้กินบำรุงโลหิตปกติโทษและขับกำเดาให้เดินสะดวกในผิวหนังมังสาบริบูรณ์ งามดีวิเศษนักแล
ยาปกติโลหิต เอาโกฐกระดูก ๑ โกฐจุฬาลัมพา ๑ โกฐบัว ๑ เทียนขาว ๑ บอระเพ็ด ๑ ผลกระดอม ๑ สิ่งละ ๔ ส่วน คำฝอย ๑ แห้วหมู ๑ มะตูมอ่อน ๑ สิ่งละ ๘ ส่วน รากไม้แดง ๑ รากเสนียด ๑ รากมะกรูด ๑ รากมะนาว ๑ ฝางเสน ๑ สิ่งละ ๑๖ ส่วน ดินประสิวเท่าส่วนต้น สารส้มกึ่งส่วนต้น ตรีกฏุกตามพิกัด ๒๓ ต้มตามวิธีให้กินแก้โลหิตปกติโทษ ก็หยุดแต่เพียงนี้
ยาเบญจธาตุ เอาสะค้าน ๑ ช้าพลู ๑ เจตมูล ๑ พริกไทย ๑ ดีปลี ๑ ขิง ๑ บอระเพ็ด ๑ ข่า ๑ ตะไคร้ ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ ขมิ้นเครือ ๑ แห้วหมู ๑ ยาทั้งนี้เอาเสมอภาค ๑ ทำผงละลายน้ำผึ้ง
น้ำร้อน น้ำขิง น้ำกระเทียม น้ำไพล แก้ธาตุทั้ง ๔ แก้ลมทั้งปวง แก้โลหิตแก้เส้น จำเริญอาหารดีนักแล
ยาประจุโลหิตเน่า โลหิตร้ายและโลหิตตกหมกและสารพัดโลหิตร้ายทั้งปวง ท่านให้เอาน้ำประสานทอง ๑ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ โกศสอ ๑ ผลผักชีทั้ง ๒ พริกล่อน ๑ ขิง ๑ ผลจิงจ้อใหญ่ ๑ เกลือสินเธาว์ ๑ ผลสะบ้าเผา ๑ กานพลู ๑ ยาทั้งนี้สิ่งละ ๑ สลึง สมอเทศ ๑ บาท จึงเอาผลสลอดเท่ายาทั้งหลายปอกเปลือก เอาแต่ไส้ใน แล้วใส่ในผลมะพร้าวนาฬิเกหมกไฟแกลบไว้คืน ๑ ยังรุ่ง ผึ่งแดดให้แห้งแล้วจึงบด ด้วยยาทั้งนั้น เมื่อจะกินละลายน้ำร้อน น้ำผึ้ง น้ำส้มก็ได้แทรกเกลือนิดหนึ่ง ธาตุเบากิน ๒ ไพ ธาตุหนักกิน ๑ เฟื้อง ลงจนถึงเสมหะขับโลหิตสิ้นแล ถ้าเป็นลมจุกเสียดและโลหิตตีขึ้นปะอกหรือตกช้างม้าโคกระบือตกต้นไม้ใช้ก็ได้ คลอดบุตรรกมิออกก็ดีกินยานี้หาย แก้สารพัดโรคทั้งปวงหายวิเศษนักแล ท่านตีค่าไว้ชั่งทองหนึ่งแล
ยาดาวดึงษาทศวิเวก แก้บวมเพื่อริดสีดวง เลือด ลม เอาโกฐกรักกรา ๑ โกฐหัวบัว ๑
โกฐเขมา ๑ โกฐพุงปลา ๑ โกฐสอ ๑ เทียนตาตั๊กแตน ๑ เทียนดำ ๑ เทียนขาว ๑ เทียนเยาวภาณี ๑ เทียนสัตตบุษย์ ๑ ผลสมอไทย ๑ ยาทั้งนี้สิ่งละ ๑ บาท ผลจันทน์ ๑ สลึง ดอกจันทน์ ๑ สลึง กระวาน ๑ สลึง กานพลู ๑ สลึง เจตมูลเพลิง ๕ บาท จิงจ้อเหลี่ยม ๖ บาท พริกไทย ๔ บาท ดีปลี ๔ บาท ขิง ๑ บาท สหัศคุณเทศ ๑ บาท รากตองแตก ๑ ว่านน้ำ ๑ บาท มหาหิงคุ์ ๑ บาท การบูร ๓ บาท ตำเป็นผงใส่กระทะคั่วให้เหลือง เอาน้ำมะนาวพรมคั่ว ละลายน้ำผึ้งแก้ลมทั้งปวง แก้บวมน้ำร้อน แก้ลมในเนื้อ ชื่อลมกัศวาดลม ๓๒ จำพวก ลมเถา ลมดาล ลมทั้งหลายหายสิ้นแล
ยาฝนแสนห่าสิงคาทิจร แก้สันนิบาต ๗ จำพวก เป็นเพื่อเสมหะโลหิตและเพื่อกินของคาว เป็นเพื่อทำการหนักชื่อ สิงคาทิจร คือ น้ำมูตรตกเบื้องบน อากาศธาตุ จึงให้ไอเสียงแห้ง ให้หอบสะอึก ให้แต่งยานี้แก้เอาเม็ดพรรณผักกาด ๑ ผลผักชี ๑ ขิงฝอย ๑ ข่า ๑ กะทือ ๑ ทำผงบดกินหายแล
แก้จุกเสียด แก้สะอึกหายแล
ยาหอมแก้พิษโลหิต เอาใบพิมเสน ๑ ใบสันพร้าหอม ๑ เปราะหอม ๑ จันทน์เทศ ๑ ยาทั้งนี้เอาเสมอภาค จันทน์แดงเท่ายาทั้งหลาย ดีหมูเถื่อน ๑ ดีงูเหลือม ๑ ดีวัวเถื่อน ๑ พิมเสนแทรกเป็นกระสายยา บดกินเถิดหายแล
ขอบคุณภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น